به وبلاگ من خوش آمدید

طبيعت گازمايع

رعايت اصول ايمني در جابجايي گازمايع ، ضرورت دانش و آگاهي كامل در مورد اين فرآورده را مي طلبد . گازمايع ، بــرخلاف سوخت هاي ديگري كه داراي مصرف عمومي هستند ماهيتي متفاوت دارد و با وجود مصرف گسترده اي كه از اين فــــرآورده مي شود شناخت بسيار كمي از آن وجود دارد يك مصرف كننده ، بطور كلي مي داند كه اين سوخت بصورت گاز مي ســـوزد و بحالت مايع در مخزن جاي مي گيرد . ولي اين اطلاعات در مورد سوختي كه تمام روزهاي سال از آن استفاده مي كند بسيار ناچيز است .

اين امر فروشندگان و كاركنان گازمايع را مجاب مي كند كه تا حد ممكن اطلاعات و آگاهي خود را در مورد سوخت مــــذكور افزايش دهند و بدينوسيله اشتباهات و تشخيص نادرست مصرف كنندگان را ، اگرچه نه بطور كامل ولي به حداقل برسانـــند . مزيت مهم گاز مايع اين است كه بصورت مايع ذخيره شده و بحالت گاز به مصرف مي رسد ولي در صورت عدم جابجــــــايي صحيح ، همين ويژگي فرآورده مي تواند باعث ايجاد بزرگترين مشكلات شود . نكته مهمي كه همواره بايد بيادداشت اين اسـت كه ، گاز مايع ذاتاٌ بي خط مي باشد ولي استفاده نادرست و جابجا كردن آن بدون رعايت احتياط موجب بروز حوادثي مي شود در حقيقت حادثه زماني رخ مي دهد كه گازمايع تحت شرايط خطرناكي نشت كند و اين تقريباٌ در همه موارد ، بدليل عــــدم آگاهي ، بي احتياطي و خطا در تشخيص مي باشد .

روش هاي جابجايي گازمايع تحت پوشش قوانين و مقررات مختلفي است طراحي ، مواد و روشهاي ساخت تجهيزات مـــــورد استفاده در اينكار مي بايست منطبق بر استاندارد باشد . از آنجايي كه گازمايع تقريباٌ در همه شرايط تحت فشار نگهــــــداري مي شود ، محفظه آن بايد مطابق با استانداردهاي اجرايي باشد و تا زمانيكه در مخازن نگهداري مي گردد ، همچون يك فرآيند حساب شده تحت شرايط ايمني قرار دارد.

آنچه كه گاز مايع را از ديگر هيدروكربنهاي نفتي متمايزمي سازد فقط نقطه جوش (يا تبخير) آن است چنانچه بــــدون وجود فشار ، در دماهايي كه براحتي قابل حصول است ، مي جوشد و يا تقطير مي گردد . ولي اين حالت در مورد ساير هـيدروكربنها صدق نمي كند . بنزين ، نفت سفيد ، گازوئيل و نظاير آن در شرايط نرمال فشار و دما به صورت مايع هستند . جــــوشاندن و تبخير آنها نياز به گرماي قابل توجهي دارد . از طرفي ، گاز طبيعي كه متان مي باشد تحت شرايط فوق الذكر بصورت گاز باقي مي ماند و براي مايع كردن آن بدون اعمال فشار ، نياز به كاهش بيش از حد دما مي باشد .

اين تفاوت بين گازمايع و ساير هيدرو كربنها دليل روشني بر تغيير حالات آن است . گاز هاي مايع بـــــه دو روش توليد و يا ساخته مي شوند . در يكي از اين روشها ، گازمايع بصورت تركيبي ، با گاز طبيعي « مرطوب Wet» همراه است هيدروكربنهايي كه به هنگام استخراج گاز طبيعي بهمراه آن هستند امكان دارد گازمايع باشند ، كه در اين روش با جدا ساختن بوتان و پروپان از گاز طبيعي در يك تاسيسات جذبي (ABSORTION PLANT) مي توان مقدار قابل توجهــــي گازمايـــــع براي ارائه در بازار بدست آورد .

يكي ديگر از منابع گاز مايع پالايشگاه است . گازهاي مايع در پالايشگاه بعنوان يك محصول فرعي در فرآيند پـــــالايش توليد مي شود .صرف نظر از منابع مذكور ، محصول توليدي يكسان مي باشد گرچه امكان دارد كه در تركيباتي متفاوت بــــــه بازار عرضه شوند . عمده ترين گازهاي مايع پروپان (c3 H8) و بوتان ( C4 H10) مي باشند . كه امكان دارد مقادير ناچيزيي از ديگر هيدروكربنها در اين دو فرآورده يافت شود . و نيز مي توان مخلوط و يا تركيبات متعددي از بوتان و پروپان ساخت . اگر چه هر گالن از مخلوط با درصد هاي مختلفي مي تواند وجود داشته باشد ، ولي امروزه آنچه كه در بازار بطور گستــــــــرده اي مورد استفاده قرار مي گيرد عموماً تا 90 درصد پروپان مي باشد . بنابراين توضيحات ما محدود به پروپان است مگر اينكه موارد ديگر مورد نظر باشد .

گرچه گفته شد كه براي تبخير و يا تقطير پروپان ، دست يابي به گرما و برودت خيلي زياد ضروري نمي باشــــد ، ولي روشن است كه منظور ما بطور نسبي است .

مسلماً دماي 44- فارنهايت در حدي نيست كه بتوان با روشهاي معمولي سرد كردن بدان رسيد .عمل سرد كــردن بايد توام با تحت فشار قراردادن صورت گيرد ، تا بتوان پروپان را به مايع تبديل كرد . در شرايطي كه دماي محيط بيروني حدود 60 يا 70 فارينهايت باشد ، قسمت اعظم پروپان موجود در مخزن بصورت مايع باقي خواهد ماند .

و فشار بخار درون مخزن نقريباً PSI 100 خواهد بود . به هنگام جابجايي گازمايع از مخزن به مشعل اندكي افــت فشار بوجود مي آيد كه اگر در اين زمان دماي بيرون يا محيط بالاتر از نقطه تقطير گازمايع باشد مقداري از مايع تبخير و يا بــه گاز تبديل خواهد شد .

درون مخزن

نگاهي به درون مخزن مي افكنيم به تدريج كه دما از 44- فارنهايت بالاتر مي رود پروپان گرايش بـه تبخير شدن را دارد. فشار درون مخزن ، كه دماي آن بين صفر تا 44- فارينهايت مي باشد ، بطور يكنواختي روند .

با توجه به آنچه كه گفته شد ، روشن است كه گازمايع بايد در مخزني نگهداري شود كه بتواند در مقابـــل فشارهاي نسبتاً بالا مقاوم باشد . اينگونه مخازن با مقاومت ويژه اي كه دارند تحت قوانين مندرج توسط ASME (جامعـــــــه مهندسين مكانيك آمريكا) و I . C. C. (INTERSTATE COMMERCE COMMISSION ) ساخته مي شوند . مخازن پروپان كـــه در فشار 200 تا PSI 250 بكار گرفته ميشود ، براي اطمينان از ايمني شان ، توسط سازندگان تحت آزمايش قرار مي گيرند .

به دليل اينكه مايع با افزايش دما منبسط مي شود ، لازم است كه مخزن گازمايع هرگز بطور كامل پر نشود . بايــــد در بالاي سطح مايع فضاي كافي براي بخار در نظر گرفت ، تا در صورت افزايش دما تحت تاثير هواي محيط ، فضاي لازم بــراي انبساط وجود داشته باشد .

فضا براي انبساط

پر واضح است ، مقدار گاز مايعي كه مي تواند در درون يك مخزن جاي گيرد ، به دماي آن بهنگام پرشدن بستگي دارد. اگر در آن هنگام مايع سرد باشد حالت انقباض خواهد داشت ولي با بالا رفتن دما ، مايع انبساط قابل توجهي از خود نشـان مي دهد . بنابراين ، زماني كه دماي مايع كمتر از دماي هوا در هنگام ظهر كه گرمترين ساعات روز است ، مي باشد ، نبـــــــايد مخزن گازمايع بطور كامل پر شود ، مورد دوم زمانيست كه گاز مايع در حالت انبساط قراردارد و با پايين آمدن دما، بتــــدريج حالت انقباض در آن ايجاد مي شود .

ممكن است اين مطلب به ذهن شما خطور كند كه در حالت فوق حجم واقعي پروپان در دماي 60 فارنهايت تفـــاوتي نخواهد داشت ، تنها تفاوتي که مي تواند وجود داشته باشد اين است كه در يكي از حالتها منبسط شده و در حالت ديگــــــر منقبض مي باشد .

براي اينكه ميزان انبساط پروپان را بهتر متوجه شويد ، حجم 1 گالن از آن را در دماي 60 فارنهايت در نظر بگيريد كــــه اين حجم در دماي 100 فارنهايت به 07/1 گالن افزايش يافته و در صفر در جه فارنهايت به 92/0 حجم گالن كاهش مي يابد .

اين تغييرات حجمي ، كارگيري ضرورت توجه به درصد بارگيري بي خطر را ، بعنوان راهنمايي در انجام عمل پركـــردن تحت شرايط مختلف دمايي نشان مي دهد . نموداري را كه نمايانگر درصدهاي مذكور مي باشد در بولتن هاي مختلف در دسترس است . يكي از نمودارها در جزوه شماره 58 (بخش B12 ) *NFPA وجود دارد اين انبساط مايع و ويژگي فشار بخــــــار ، در صورتي كه مخزن در معرض دماي غير عادي قرار بگيرد ، مثلاً در آتش ، مي تواند بسيار خطر ساز باشد ، حتي مخـزن پروپاني كه بسيار محكم ساخته شده باشد تحت چنين شرايطي مي تواند از هم بگسلد .

براي جلوگيري كردن از يك چنين پيشامدي ، مخازن مجهز به سوپاپ اطمينان شده اند ، سوپاپ مذكور با بالا رفتن فشار بيش از حدي كه براي آن تنظيم شده است عمل نموده و باز مي شود . با اين كار مقداري از گاز محفظه نشت پيدا كرده و خارج مي شود . كه اين باعث كاهش فشار درون محفظه مي گردد . سوپاپ اطمينان نيز مجدداً با كاهش فشار تا حد تنظيـــم شده بسته مي شود . در مورد اين تجهيزات در بخشهاي بعدي توضيحات بيشتري خواهيم داد .

زماني كه بخار پروپان نشت پيدا مي كند ، بر خلاف گاز طبيعي ، گرايش به نشست در سطوح پائين تر دارد . زيرا از هوا سنگين تر بوده و چگالي مخصوص آن نسبت به هوا 5/1 مي باشد . به همين دليل تاسيسات ذخيره سازي پروپان هرگز در نقاط فرو رفته ساخته نمي شود چون ، اگر نشتي وجود داشته باشد بخارات آزاد شده به سختي پراكنده مي شوند و نيز (آن چنانکه بعداً خواهید دید )بجز مواردی محدود و معین محفظه های گازمایع می بایست در فضای باز و در نقاطی قرار گیرند که در صورت نشت امکان پراکنده شدن گاز وجود داشته باشد . برای مثال ، زمانی که سیلندر گاز را در نزدیکی خانه مسکونی خود قرار می دهید ، باید دقت کنید که دارای فاصله معینی از پنچره های زیر زمین باشد تا گاز از طریق پنچره ها به زیر زمین که همچون تله ای طبیعی برای آن خواهد بود نفوذ نکند . عملیات سیلندر پرکنی باید در ساختمانها و تاسیسات مربوطه انجام گیرد ، و این مکانها می بایست مجهز به سیستم تهویه خوبی باشند .

به دلیل اینکه گازمایع قابل اشتعال است ، باید حداقل میزان نشتی در هوا را داشته باشد . در هر باری که اتصال پرکن از شیری جدا می شود . مقدار کمی گاز در هوا آزاد می گردد . پس در حین عملیات تخلیه و یا بارگیری نشت گاز مایع به مقدار کم در هوا گریز ناپذیر است . اگرمقدار نشتی در حداقل آن نگهداشته شود ، امکان پراکنده شدن سریع آن وجود خواهد داشت و مقدار آن در محیط از حد قابلیت اشتعال پایین تر خواهد بود .

پایین ترین حد قابلیت اشتعال پروپان در هوا ، که بصورت در صد گاز در مخلوط هوا ـ گاز بیان شده است ، 4/2% و بالاترین حد آن 5/9% می باشد این ارقام محدوده اشتعال پذیری پروپان و شرایط بی خطر بودن آن را نشان می دهد . چون بالاتر و پایین تر از این محدوده ، مخلوط هوا و گاز مشتعل نخواهد شد .

بدلیل خطرات ناشی از خروج ناگهانی گاز مایع ، مخازن مجهز به سوپاپ جریان اضافی یک طرفه می باشند که در صورت شکستگی کامل و یا ترک خوردگی لوله و یا ترک خوردگی لوله و یا شیلنگ زیرین مخزن ، بطور اتوماتیک بسته می شود .

ترک خوردگی باعث افزایش ناگهانی جریان از طریق شیر و در نتیجه باعث بسته شدن آن می گردد . وشیر مجدداً بـاز نخواهد شد مگر اینکه ، فشار متعادل شده باشد .

گازمایع نیز ، به مانند گاز طبیعی بی بو است . به منظور اینکه بتوان به وجود آن پی برد ، در نزدیکی و یا در منبع تغذیه کننده بودار می گردد . که اینکار یکی از ضروریات اولیه می باشد (گرچه در کاربرد هـــــای خاص استفاده از گاز بودار مقدور نمی باشد )مقدار بویی که باید به گاز مایع اضافه گردد توسط قوانین مربوطه معین می شود و فقط انواع خاصی از بوها کـــــه مورد تایید قرار گرفته اند باید استفاده شود .

هیچ گاز مایعی نباید بدون طی مراحل بودار شدن به بازار مصرف عرضه شود .

مطالب زیر خلاصه ای است از طبیعت گازمایع : یک هیدروکربن نفتی است که تحت فشار مختصری بصورت مایع ذخیره می شود و در دمای معمولی محیط به حالت گاز آزاد می شود . ذاتاً بی خطر است و در مجموع فقط زمانی خطرناک می شود که نشت کند . فشار بخار آن با افزایش دما ، سریعاً افزایش می یابد . زمانی که در دمای معمولی در هوا آزاد شود ، سریعا پخش می شود .

آتشها : جلوگیری و خاموش کردن آن

به منظور آگاهی از چگونگی مقابله با آتش سوزی ،درک اصول اولیه احتراق حائز اهمیت می باشد ـ دانستن این که چه عواملی آتش را بوجود می آورند و چگونه ترکیب می شوند . از آنجایی که ما گاز ذخیره شده را باید از آتش همجوار آن ؛ محفوظ نگه داریم ، می بایست آگاهی کامل به نحوه کنترل انواع آتش را داشته باشیم (نه فقط آتش سوزی هایی که در ارتباط با گاز مایع می باشند .)

سه روش اطفای حریق

آتش از سه عامل تشکیل شده است ـ سوخت ، اکسیژن (که در هوا وجود دارد ) و گرما . عدم وجود هر یک از این سه عامل ادامه آتش سوزی را غیر ممکن می سازد بنابراین ، اگر ما اکسیژن ، گرما و یا سوخت را از آتش دور کنیم دیگر آتشی وجود نخواهد داشت . اینها سه رکن اولیه برای هر آتشی ، و از جمله آتشی که با گازمایع می سوزد ، هستند .

همواره بیاد داشته باشید که فقط مخلوط گاز با هوا می سوزد . سوخت جامد ، سوخت مایع ، چوب ، کاغذ و هر ماده قابل احتراق دیگری در حالت اصلی خود نمی تواند بسوزد .

هریک از آنها در ابتدا تبدیل به یک گاز قابل اشتعال شده و این گاز در ترکیب با هوا می سوزد . شاید متوجه شده باشید که شعله برخاسته از یک ماده در حال احتراق با خود آن ماده در تماس نیست ، همواره فضای کوچکی بین آن دو هست که به نظر می رسد عمل سوختن در آنجا صورت نمی گیرد . در وهله اول ماده باید به گاز تبدیل شود و این گاز با هوا ترکیب یابد ، که این ترکیب در روی ماده قابل احتراق انجام نمی گیرد بلکه با فاصله کمی از آن صورت می گیرد .

سه عنصر آتش

روشی که برای مبارزه آتش سوزی اتخاذ می گردد بطورعمده بستگی به ماده در حال سوختن دارد .

سه روش کلی برای مقابله با آتش وجود دارد که هر یک با توجه به شرایط و ماده در حال اشتعال به کار می آیند . این سه روش از میان برداشتن یکی از سه عامل گرما ، اکسیژن و سوخت می باشد .

از بین بردن گرما . اینکار عموماً با استفاده از آب و یا آب پاش انجام می گیرد که در مورد آتشهای ناشی از سوخت جامد بسیار موثر است ولی تاثیر محدودی در کنترل آتشهای ناشی از سوختهای مایع و گازی شکل را دارد .

ـ آتش ها ... در مبارزه با آتش سوزی های ناشی از گاز مایع ، مناسب ترین روش دور کردن سوخت از آتش می باشد ولی ، سرد کردن نیز نقش بسیار مهمی را داراست .

در مواردی که آتش سوزی بر روی سوخت جامد باشد ، اطفاء حریق با سرد کردن ، که مانع از تبدیل ترکیبات قابل اشتعال سوخت بخار می شود ، انجام می گیرد . به عبارت دیگر ، با استفاده از آب ما می توانیم ماده مشتعل را به حدی سرد کنیم که حتی با وجود سوخت و اکسیژن خاموش شود .

بطور کلی سرد کردن در مورد بنزین و دیگر سوختهای مایع نمی تواند موثر باشد . چنانکه اگر در اینگونه موارد از آب افشان استفاده کنیم ، آب که سنگین تر از بنزین است فقط ته نشین شده و سوخت مایع که بروی آن قرار دارد در معرض شعله های آتش قرار خواهد گرفت و گرمای حاصله تولید بخار می کند که با هوا ترکیب شده و خواهد سوخت . در حریق های ناشی از گاز مایع نیز می توان از سرد کردن استفاده نمود ولی آنچنانکه در خطوط پایین تر توضیح خواهیم داد استفاده از روش مذکور در اینگونه موارد باید محدود باشد .

اطفای حریق ناشی از سوخت مایع

دور کردن اکسیژن .این روش در خاموش کردن آتشهای ناشی از سوخت مایع دارای اولویت است . بجای از بین بردن گرما ،ما باید توجه خود را به دور کردن اکسیژن معطوف کنیم به گونه ای که روی مایع را بنحوی بپوشانیم .

اینکار را می توان با استفاده از لایه و یا پوششی از یک ماده انجام داد . بدون اکسیژن ، احتراق ادامه نیافته و آتش خاموش خواهد شد .

حریق سوختهای جامد را نیز می توان با استفاده از تکنیک پوششی (SMOTHERING) خاموش کرد . البته در صورتی که ماده پوششی به اندازه کافی در دسترس داشته باشیم تا مانع از رسیدن اکسیژن به سوخت شود . و موجب افت دما ، پایین تر از حد لازم برای احتراق ترکیب گاز و هوا شویم . اگر چه به سبب گرمای ساکن در سوخت جامد ، خاموش کن هایی که بوسیله بخار خشک و یا مواد شیمیایی خشک بروی آتش پوشش ایجاد می کنند و از همین رو دارای کمی خاصیت خنک کننده گی هستند ، بدان صورت موثر نیستند و باید توسط یک آب افشان ) WATER SPRAY) کــــــه موجب سرد کردن می شود کار آنها را تکمیل کرد .

اطفای حریق ناشی از سوخت های گازمایع

دور کردن سوخت . این روش مناسب ترین راه مقابله با آتش گازمایع است که با قطع کردن جریان سوخت از منبع تغذیه انجام می گیرد . به عبارت دیگر ، در سوختن چوب زمانی کـــــه گرمای آن گرفته شود ، سوخت (چوب ) ثابت و بی اثر باقی می ماند ولی در مورد گاز مایع ، اگر منبع تغذیه سوخت محدود نبوده و نشت گاز همچنان ادامه داشته باشد ، خطر اشتعال نه تنها از بین نمی رود بلکه بر عکس توسعه نیز می باید . گازی که همچنان در حال نشت کردن می باشد ممکن است از طریق منبع دیگری مجدداً مشتعل شود ، اگر مقدار تجمع گاز نشتی در یک جا زیاد باشد می تواند منجر به آتش سوزی شود که بسیار گسترده تر از آتش سوزی اولیه باشد .

بنابراین ، پیروی کردن از قوانین زیر ، حائز اهمیت است : پیش از خاموش کردن شعله های حریقی کــــــــه در آن گازمایع می سوزد باید ارتباط آن منبع تغذیه سوخت قطع گردد . اگر موفق به انجام اینکار نشدید ، بهتر آن است که بگذارید گاز به سوختن ادامه دهد تا اینکه شعله های آن را خاموش کرده و با اینکار موجب نشت گاز به اطراف شوید .

اگر منطقه همجوار مصون از سرایت آتش سوزی باشد ، سوختن گاز نشتی تا زمانی که منبع تغذیه آن خالی شود بی خطر خواهد بود .

نقش پر اهمیت سرد کردن

در کنترل آتش های گازمایع ، سرد کردن نقش بسیار مهمی را عهده دار است . می توان از آن برای قطع جریان سوخت از منبع تغذیه چه بطور مستقیم یا غیر مستقیم استفاده نمود .

تصور کنید که یک مخزن گازمایع در میان شعله های آتش محاصره شده است . گرمای حاصله موجب باز شدن سوپاپ اطمینان و آزاد شدن گاز در فضای اطراف می گردد . که البته این گاز بخاطر آتشی که در آنجا وجود دارد خواهد سوخت . آتش ثانویه که ناشی از گاز آزاد شده از سوپاپ اطمینان می باشد بدلایلی ک قبلاً نیز ذکر شد ، نباید با دور کردن اکسیژن و یا گرما از آن خاموش شود ولی قسمت بالای مخزن توسط آب افشان می بایست سرد شود ، دمایی که در حال پایین آمدن است موجب کاهش فشار درون مخزن می شود که این امر منجر به بسته شدن سوپاپ اطمینان می گردد . و یا بسته شدن سوپاپ جریان سوخت نیز قطع می شود و بدینوسیله اطفای حریق به مناسبترین شکل خود انجام می گیرد .

در عین حال اگر آتش اولیه ناشی از منبع دیگری باشد ، می توان با آن به روش معمول مقابله کرد .گر چه ، همزمان باید آب افشانی مخزن ادامه داشته باشد تا از باز شدن مجدد سوپاپ رهانه جلوگیری به عمل آید .

این نکته ، موردی است که نمی توان بر اهمیت آن زیاد تاکید نمود . متاسفانه ، افراد ناوارد ممکن است به خاطر خاموش کردن آتش از وزش جریان باد بروی آتش استفاده نمایند ـ و یا اینکه توجه آنها به ساختمانهای مجاور معطوف گردد .

 

استفاده از آب بروی مخزن

در شماری از سوانح جدی که در سالهای اخیر رخ داده است مامورین خطای مذکور را مرتکب شده اند اگر مواد خاموش کننده آتش ، از جمله آب ، مقدارشان محدود باشد مخزنی که بروی کامیون آتش گرفته قرار داد ، توجه کمی را بـــــه خود معطوف می دارد و آب ، بیشتر به مصرف خاموش کردن آتش اصلی و هرچه که در نزدیکی آن قرار دارد می رسد .

در شرایط فوق ، آب باید همواره در قسمت فضای بخار و یا بروی مخزن پاشیده شود تا محتویات درون آن را سرد نموده و باعث کاهش فشار گردد . اینکار همچنین باعث خنک شدن دیواره مخزن در قسمت بخار و جلوگیری از کاهش مقاومت آن می شود.

استحکام دیواره مخزن در اثر حرارت خیلی زیاد ، کاهش می یابد . بنابراین سرد کردن قسمت بخار مخزن را ادامه دهید تا از هرگونه امکان ترک خوردگی در بدنه آن را که می تواند منجر به فاجعه ای بسیار بزرگتر از آنچه که حریق ابتدایی ایجاد کرده است باشد ، جلوگیری به عمل آورید .

ضرورت آموزش نکات فوق در بین کارکنان شرکتهای گازمایع و نیز آتش نشانی ها بسیار مبرم است .

همانطور که ذکر شد ، سرد کردن می تواند در خاموش کردن آتش گاز مایع چه بصورت مستقیم و یا غیر مستقیم موثر باشد . پاشیدن آب می تواند لایه ای از هوای خنک را در اطراف مامور آتش نشان ایجاد کرده و برای او امکان رفتن به درون آتش و بستن جریان گاز را بوجود آورد . این تکنیک ، در شرایطی که محل بسته شدن جریان سوخت در محاصره آتش باشد ، بسیار کار ساز است . تمامی تجهیزات گازمایع باید بطور کامل محافظت شده و همه آنها می بایست مجهز به دستگاه آتش خاموش کن باشند . مواد خاموش کننده آتش ، بــــــه اندازه مورد نیاز بایـــد در تاسیسات ذخیره سازی ، تاسیسات سیلندر پرکنی ، تریلرهای حمل جاده ای ، کامیونهای توزیع بالک و توزیع سیلندر و نیز وسائط نقلیه ارائه خدمات ، وجود داشته باشد .

انواع آتشها را بخاطر بسپارید .

در قسمت دیگری از این مقاله توضیحی داشتیم در مورد انواع آتش ـ آتشهای دسته « الف » «ب» و «ج» . اطلاعات مربوط به آنها را مطالعه کنید بدین ترتیب شما می توانید همواره تفاوتهای موجود در بین آنها را به خاطر آورید . این آگاهی شما اهمیت بسیار زیادی در انتخاب نوع تجهیزات مبارزه با آتش دارد .

مقررات کلی ، وجود آتش خاموش کن هایی مناسب را که با خاصیت خفه سازی حریق برای خاموش کردن آتشهای دسته «ب» موثر می باشند در تاسیسات و بروی کامیونها الزامی می داند . برخی از آتش خاموش کن ها برای کنترل کردن هر دو نوع آتش دسته «الف»و«ب» موثر هستند ، که البته این آتش خاموش کن ها به انواع دیگر ترجیح داده می شوند .

بهترین انواع

یک توافق کلی در مورد انتخاب نوع آتش خاموش کن برای مواد مختلف وجود دارد که ما را به استفاده از انواع شیمیایی خشک و یا دی اکسید کربن مایع محدود می نماید .

قسمتی از عملکرد مقررات ایمنی هر تاسیساتی باید آزمایش نوبت دار آتش خاموش کن ها باشد . و اینکه بعد از هر بار استفاده آنها در اطفای حریق باید مجدداً پر شوند . کارکنان تاسیسات باید آشنا به اطلاعات درج شده بر روی صفحه متصل به آتش خاموش کن که توسط UNDERWRITER LABORATORY ارائه شده است باشند .

دقت کنید که بهنگام خرید ، فقط آتش خاموش کن هایی را انتخاب کنید که برچسب UL را داشته باشند.

یک آتش ناگهانی ، تجربه ای جدید و متفاوت است . چیزی که سرعت عمل و تدبیر ، چاره اندیشی سریعی را در مقابل شرایط غیر قابل پیش بینی می طلبد یک فرد نمی تواند دقیقاً بداند که چه اتفاقی ممکن است رخ دهد بنابراین بسیار مهم است که تمامی شرایط ممکن را از قبل پیش بینی کنید .

برنامه ریزی مانور و تمرین

بهترین راهی که می توان بوسیله آن در زمینه اطفای حریق کسب مهارت نمود اجرای مانورهای تمرینی می باشد . تمامی کارکنان باید در بکارگیری خاموش کننده های آتش و دیگر تجهیزات ایمنی آموزش ببینند . یک مانور برنامه ریزی شده برای استفاده از این تجهیزات در فواصل معین زمانی ، می تواند بسیار ثمر بخش باشد .

قدمی فراتر از این مرحله ، شرکت جستن در اطفای یک حریق واقعی است چنین مانورهایی را اداره های آتش نشانی محلی می توانند به جهت مفید بودن برای کادر خود و کارکنان شرکت گاز مایع ترتیب دهند . گرچه این مانورها باید با دقت برنامه ریزی شده و تحت نظارت فردی باشد که آشنایی کامل با تکنیک های اطفای حریق و نیز ویژگیهای گازمایع دارد .

از الگو های ثابت در یک چنین مانورهایی باید استفاده شود و شماری از این الگوها در ادارات منطقه ای نگهداری می شود . به افراد صلاحیت دار نیز می توان از طریق اتحادیه گازمایع کشور دسترسی یافت . نکته ایی که باید بر آن تاکید کرد این است که چنین فعالیت هایی را نباید به عهده افراد مبتدی گذاشت .

دسته بندی آتشها

به منظور ساده تر کردن مطالب مربوط به آتش و روشهای مقابله با آن ، آتش ها را بر اساس نوع سوختی که از آن ناشی می شوند و نیز عوامل مهم دیگــــه تاثیر گذار بر روشهای کنترل می باشند بــــه سه گروه دسته بندی کرده اند که در زیر به توصیف و نحوه کنترل هر یک ا ز این سه نوع آتش می پردازیم :

آتش های دسته «الف» :

این دسته شامل انواع گوناگونی از مواد اشتعال جامد و یا غیر سیال از جمله چوب ، زغال سنگ ، کاغذ ، منسوجات ، لاستیک و زباله می باشد و بهترین راه مقابله بــــــــا این نوع آتشها گرفتن گرما از آنهاست . آب بهترین وسیله برای انجام این منظور می باشد .

خاموش کننده های شیشمایی خشک و یا دی اکسید کربن از آتشها ی دسته الف جلوگیری بعمل می آورند ولی خاموش کردن نهایی این آتشها باید با سرد کردن توسط آب و یا محلولهای آبی صورت گیرد . گرچه امروزه حداقل یک نوع خاموش کن شیشمایی خشک چند منظوره با پایه مونوفسفات آمونیم در دسترس می باشد که سریعاً باعث فرو کش کردن شعله های آتش شده و پوشش در اطراف آتش بو جود می آورد که موجب کند شدن آتش گشته و مانــــــع از شعله ور شدن مجدد آن می گردد .

در مقابله با آتشهای دسته «الف » اگر از خاموش کنهایی استفاده می کنید که روی شعله را می پوشانند (نظیردی اکسید کربن ) باید آن را به قسمت پایه آتش بپاشید تا بخار خنثی بوسیله جریان هوا بدرون آتش کشیده شود .

آتشهای دسته «ب» :

این دسته شامل مایعات و بخارات قابل اشتعال می باشد .یکی از راههای موثر مبارزه با این نوع آتش ها ، خفه کردن آنها با یک گاز خنثی مثل دی اکسید کربن (co2) می باشد .

طریق دیگر مبارزه استفاده از خاموش کننده های شیمیایی خشک است که ترکیبات حاصل از واکنش شعله را در قسمت میانی آتش خنثی ساخته و بدینوسیله منجر بــــــــه کاهش میزان احتراق (میزان روند تکاملی گرما ) و خاموش شدن آتش می گردد .

شرایطی که برای آتش سوزی حاکم است ، نقش بسیار تعیین کننده ای را در انتخاب وسیله مبارزه با آن دارد . کف دی اکسید کربن برای خاموش کردن آتش سوزی های کوچک مناسب می باشد . مه آب نیز در این مورد توصیه می شود . با این وصف شرایط آتش سوزی ، چه در انتخاب وسیله مورد استفاده برای خاموش کردن و چــــــه در تعیین روش کار بسیار مهم می باشد . باید پس از قطع نشتی اقدام به خاموش کردن آن نمود.

آتش های دسته «ج»

این دسته شامل آتش سوزی در تجهیزات الکتریک می باشد و بهترین راه مقابله قطع جریان برق و خفه کردن آتش است و مبارزه با این نوع آتش در صورت انتخاب روش نادرست می تواند برای مامور اطفای حریق خطرساز باشد. به علت اینکه کف ها رسانای جریان الکتریسته هستند لذا هرگز نباید از آنها در خاموش کردن اینگونه آتشها استفاده شود . استفاده از آب آنهم نه بصورت جریان مستقیم آن بلکه با بکار بردن یک مـــــــه افشان (FOGNOZZLE)درفاصله ای نزدیک بــــــــــه آتش میتواند بیخطر باشد .

در تمامی موارد ، بهتر آن است که در صورت امکان ابتدا جریان برق قطع شده و سپس با آتش مقابله شود . پس از قطع جریان الکتریسیته می توان از خاموش کننده های شیمیایی خشک و یا دی اکسید کربن استفاده کرد .

 

 

 

 

آتش خاموش کن ها :

انواع / مزایا/ و کاربرد آنها در انواع آتشها

انواع مختلفی از مواد خاموش کننده آتش وجود دارد که کار سازترین آنها مواد شیمیایی خشک ، دی اکسید کربن ، کف و آب افشان می باشد .

هر یک از آنها در جایی که بیشترین اثر مفید را داشته باشد به کار برده می شود و تعدادی از آنها دارای محدودیت های جدی در کاربردشان هستند .

مواد شیمیایی خشک

امروزه این مواد جای مهمی را در امر اطفای حریق به خود اختصاص داده اند . شماری از آنها در بازار وجود دارد که هریک از آنها دارای مزایای خاصی می باشد . محفظه های آنها نیز از نظر اندازه ، شکل ، سبک و ظرفیت بسیار متنوع هستند .

هریک از آنها را باید با توجه به شرایط لازم انتخاب کرد . کمپانی آنسول (ANSUL.CO)که یکی از تولید کنندگان مهم اینگونه مواد است فرمول سه نوع اصلی از این مواد شیمیایی خشک را به قرار زیر ارائه می دهد : بیکربنات سدیم ـ بیکربنات پتاسیم و مونو فسفات آمونیم .

خاموش کننده یی که با پایه بیکربنات سدیم است برای کنترل آتشهای دسته «ب» و «ج» توصیه می شود .

همچنین مناسب استفاده در کشتیرانی است .

کاربردهای ویژه آن شامل حفاظت از وسائطه نقلیه موتوری ، هواپیما ، فرودگاه و راه آهن می باشد . این ماده شیمیایی بـــــه گونه ای عمل آمده است که بهنگام کاربرد دارای جریان آزاد بوده و دفع کننده آب باشد . و جزء مواد « سازگار با کف » است : یعنی ، کمترین اثر را در تجزیه کف دارد و امکان استفاده از آن را در اطفای سریع حریقهای ناشی از مایعات قابل اشتعال که با ایجاد پوششی از کف بروی مایع و ممانعت از احتراق مجدد آن انجام می گیرد ، به دست می دهد .

این ماده شیمیایی برای خاموش کردن آتشهای دسته «الف» مناسب نمی باشد . خاموش کننده ای با پایه بیکربنات پتاسیم نیز برای کنترل آتش های دسته «ب» و «ج» توصیه می شود . مزیت اصلی این خاموش کننده توانایی آن در ممانعت از شعله ور شدن مجدد آتش می باشد . بهمین علت ، استفاده از آن برای پرسنل بی تجربه ایی توصیه می شود که بی اطلاع از امکان احتراق مجدد آتشی که به نظر خاموش شده می رسد ، باشند . این ماده برای خاموش کردن آتشهای دسته «الف» مناسب نیست .

از سوی دیگر ، مونوفسفات آمونیم مناسب برای استفاده در هر سه نوع آتش «الف» «ب» و «ج» می باشد . مزیت اصلی این ماده آن است که لزوم استفاده از یک خاموش کننده ثانوی را از بین می برد . باعث فروکش کردن سریع زبانه های آتش شده و بهنگام استفاده بر روی سطح داغ آتش باقی مانده و لایه پوششی نازکی را ایجاد می کند که باعث کند کردن آتش شده ، از سوختن بیشتر ممانعت بعمل آورده و از شعله ور شدن مجدد جلوگیری می کند .

دی اکسید کربن

CO2 یک گاز خنثی می باشد که راه را بر نفوذ اکسیژن مسدود کرده و آتش را خفه می سازد . برای آتشهای دسته «ب» و «ج» مناسب است استفاده از این ماده در فضای سر پوشیدن و در جاهایی که باد و یا مکش نتواند آن را از روی آتش دور سازد توصیه می شود . چون ته مانده ای از خود بجا نمی گذارد بنا براین باعث خسارت ثانوی نیز نمی شود .

موادی را که خاموش می کند از قبیل غذا ، روغن ، موم ها ، و نظایر آن را ، آلوده نمی سازد . سمی نبوده و خاصیت خورندگی ندارد بهمین دلیل نمی تواند باعث یخ زدگی و یا آلودگی قسمتهای متحرک کپسول خاموش کننده شود .

دی اکسید کربن برای اطفای حریق های دسته «الف» مناسب نمی باشد ، اگر چه آتشهای کوچک از این نوع را می تواند کنترل کند .

آب

آب در مورد آتشهای دسته «الف» و «ب» بسیار موثر است ولی بدلیل خاصیت رسانایی که دارد ، هرگز نباید در مورد آتشهای دسته «ج» به کار گرفته شود . (مگربصورت مه) جریان الکتریسته ایی که از طریق آن بر قرار می شود می تواند کشنده باشد .

آب به سبب دو ویژگی که دارد در خاموش کردن آتش گازمایع بسیار موثر است قابلیت آن در فرونشاندن آتش ، زمانی که با فشار پاشیده می شود و همینطور قابلیت آن در خنک کردن مواد در حال سوختن و فضای اطراف آن بصورت یک افشانه ، دیوار محافظی را در اطراف مامورین آتش نشانی ایجاد می کند تا بتوانند به درون آتش نفوذ کرده ، شیر و یا آنچه را که راه جریان سوخت را قطع می کند ، ببندند.

همچنین از آب برای خنک کردن مخزن استفاده می کنند تا مانع از ایجاد فشارشده و از کاهش مقاومت بدنه آن جلوگیری بعمل آورد .

کف این خاموش کننده برای استفاده در آتشهای دسته «الف» و «ب» مناسب می باشد . همچنانکه در بالا متذکر شدیم ، استفاده از کف تواماً با یک ماده شیمیایی خشک سازگار با آن باشد ، می تواند در اطفای حریق بسیار موثر واقع شود . در ابتدا ماده شیمیایی خشک بکار برده می شود و سپس با بکارگیری کف مانع از احتراق مجدد آتش می شویم .

برای سالهای طولانی ، کف بصورت گسترده ای در صنعت نفت مورد استفاده قرار گرفته است . این ماده برای خاموش کردن آتش در حوضچه ها ، بشکه ها و یا محفظه هایی که خروجی آنها به اندازه ای گشاد باشد که بتوان کف را به دیواره داخلی آنها پاشید مثمر ثمر می باشد . در مقابل ، آب در آن اثر می گذارد و سریعاً در الکل و استن حل می شود . برای اینکه بیشترین اثر را داشته باشد ، باید حجم زیادی از آن را استفاده کرد . این خاموش کننده عملاً بر تمامی انواع آتش بی اثر می باشد . و در مورد آتشهای دسته «ج» نباید بکار برده شود .